22.1.04
Jul i Lårdal
Eg har fått hyggjeleg helsing frå Audhild Sandnes i Lyngdal, opphavleg frå Lårdal i Telemark. Det er eit fint påskot til å minne om ein av merkedagane i soga om nynorsk kyrkjemål, juledagen 1884. For det var i Lårdal kyrkje, i dag i Tokke prestegjeld, at det for første gong vart sunge nynorske salmar i ei gudsteneste, mellom anna "No koma Guds Englar med Helsning i Sky". Den fine temautstillinga til Ivar Aasen-tunet presenterer hendinga under overskrifta Heilag ulydnad (plansje 3 i fila Elias Blix—7-12), med eit fint bilete av kyrkja:
Men ting endra seg i 1891. Dette året kom det ei ny utgåve av Nokre Salmar, for første gong med forfattarnamn på tittelbladet, og det kom ei ny Venstre-regjering. På nytt fekk Kyrkjedepartementet brev frå Telemark med ønske om autorisasjon av den nynorske salmesamlinga, først frå prost J. L. Quisling i Fyresdal (ja, det er far til den Quisling), seinare frå kyrkjelyden i Lårdal. Dessutan sende Det norske Samlaget eit liknande framlegg. Den nye kyrkjeministeren, Vilhelm Wexelsen, handla raskt, over hovudet på og til stor irritasjon for biskopane. 4. mars 1892 vart det tillate å nytte Nokre Salmar i gudstenesta på stader der kyrkjelyden hadde gjort vedtak om det. Kyrkjelyden i Lårdal var ikkje først, men tidleg og samrøystes ute med vedtaket, medan Blix-salmane vart eit heitt stridstema mange andre stader. Dette har Kjell Haugland skrive om i "Me syngja skal den nye song: Striden om Blix-salmane", Syn og Segn 92 (1986), 343-348.
Send ein kommentar.
Første juledag 1884 utøver kyrkjelyden i Lårdal kyrkje heilag ulydnad. Dei syng tre Blix-salmar under høgmessa sjølv om ingen Blix-salmar enno er godkjende for bruk i kyrkja. Seinare i julehelga gjer kyrkjelyden i Høydalsmo det same. Då prost Sønke Postimus Sønnichsen melder frå om hendinga til departementet, gjer han samstundes framlegg om at nynorske salmar må kome med i salmebøkene. Statsråden i departementet heiter Elias Blix. Han let etterfølgjaren sin overta saka, som blir lagd på is.Soknepresten, prost S. P. Sønnichsen, skreiv altså alt i januar 1885 til Kyrkjedepartementet med framlegg om å tillate Nokre Salmar som tillegg til salmeboka. Eksperimentet i julehelga hadde vore vellukka, og kyrkjelyden ville gjerne halde fram med å bruke denne boka, som var komen i ny utgåve i 1883. Opphavsmannen til Nokre Salmar var anonym, men det var godt kjent at han heitte Elias Blix og var identisk med kyrkjeministeren. Denne noko kinkige dobbeltrolla var nok medverkande til at departementet la seg på ei svært varsam linje i saka. Trass i fleire liknande initiativ vart det ikkje noka godkjenning under regjeringa Sverdrup.
«I some Skular brukar me den vesle Salmeboki, som hev kome fraa ’Det norske Samlag’ aa lærer Borni sume av Salmarne. I Jole song me norske Salmar i Kyrkja or den Boki, og Folk sagde, at dei totte det var vent og gjekk godt.»
TORKEL OFTELIE «Fraa Høydalsmo», Fedraheimen 28. mars 1885
Men ting endra seg i 1891. Dette året kom det ei ny utgåve av Nokre Salmar, for første gong med forfattarnamn på tittelbladet, og det kom ei ny Venstre-regjering. På nytt fekk Kyrkjedepartementet brev frå Telemark med ønske om autorisasjon av den nynorske salmesamlinga, først frå prost J. L. Quisling i Fyresdal (ja, det er far til den Quisling), seinare frå kyrkjelyden i Lårdal. Dessutan sende Det norske Samlaget eit liknande framlegg. Den nye kyrkjeministeren, Vilhelm Wexelsen, handla raskt, over hovudet på og til stor irritasjon for biskopane. 4. mars 1892 vart det tillate å nytte Nokre Salmar i gudstenesta på stader der kyrkjelyden hadde gjort vedtak om det. Kyrkjelyden i Lårdal var ikkje først, men tidleg og samrøystes ute med vedtaket, medan Blix-salmane vart eit heitt stridstema mange andre stader. Dette har Kjell Haugland skrive om i "Me syngja skal den nye song: Striden om Blix-salmane", Syn og Segn 92 (1986), 343-348.
Send ein kommentar.
Kommentarar:
