27.5.05
Salmar i Nordmannen
[Oppdatert 28.05.2005]
Torsdag 5. desember 1889 kan redaktør Nordlid stolt melde:
Og alt dette er i grunnen Terje Aarset si skuld (eller forteneste), det er han som har sett meg på sporet. Har eg fått med alt, tru?
Torsdag 5. desember 1889 kan redaktør Nordlid stolt melde:
NordmannenDei neste månadene kjem minst 19 nye salmar - originale og gjendikta - av Elias Blix på trykk (utan forfattarnamn eller merke, men no veit alle kven som har skrive dei) i Nordmannen før han publiserer dei i bokform, i 1891-utgåva av Nokre Salmar. Salmane er (nummer i Nokre Salmar, 4. utgåve i klammer):
hev den gleda aa kunna bjoda sine Lesarar Gerhardts kjende Adventsalme paa norsk og med det sama aa kunna segja deim, at Forfattaren av Nokre Salmar, som hev utført Umskrifti, sidan vil giva oss fleire salmar, baade originale og umskrivne.
- To 05.12.1889: Adventa. "Korleides skal eg møta" (Paul Gerhardt) [2]
- To 19.12.1889: Adventssalme. "Jesus kom til Jorderike" [8]
- To 26.12.1889: Jolesalmar. I. "Kling no, Klokka" [15]
- To 26.12.1889: Jolesalmar. II. "Fordom til Federne alt jamt" [20]
- To 02.01.1890: Missionen. "Renn upp, vaar Sol med Sæla" [28]
- To 13.02.1890: Jesu Daup. "Sjaa, Jesus gjeng til Jordans Aa" [44]
- To 20.02.1890: Guds Ord. "Av berre det Braud" [47]
- To 27.02.1890: Or det Djupe. "Or Djupsens Naud" (Luther) [48]
- To 06.03.1890: Jesus driv ut Djevelen. "Jesus, lyft ditt ljose Merke" [51]
- To 13.03.1890: Matmaalet i Øydemarki. "I Øydemark forutan Braud" [53]
- To 20.03.1890: Mariamessa. "Maria ho er ei Jomfru rein" (Hans Thomissøn) [56]
- To 27.03.1890: Jesu Pina. "So elskad Gud oss, at han gav" [64]
- To 03.04.1890: Paaskedag. "Ljos yver Grav" [69]
- To 06.11.1890: Fyrst tru, so skal du sjaa. "Mitt Hjarta, tru med Tryggje" [129]
- To 13.11.1890: Fedralandet. "Gud signe vaart dyre Fedraland" [136]
- To 20.11.1890: Domedag. "Syrgje ei fyr deim, som sova" (Grundtvig) [140]
- To 04.12.1890: Mi Von til Gud aaleine. "Mi Von og Trøyst og Tillit stend" [5]
- To 18.12.1890: "Upp, fegnast alle, ver no glad" [9: "Upp, gledjest alle, gledjest no"]
- To 25.12.1890: Joledag. "Eit Barn er født, ein Son oss send" [21]
- Salmane er publiserte etter eit strengt kyrkjeårsprinsipp, som regel torsdagen før den sundagen i kyrkjeåret dei høyrer til i Nokre Salmar. Det gjeld også ein salme som "Gud signe vaart dyre Fedraland". I boka står den på 23. sundag etter trieining (svarar til 24. sundag etter pinse), denne sundagen var i 1890 den 16. november.
- Publiseringsaktiviteten fell i tre tydelege bolkar. Blix har først publisert salmar for advents- og juletida ("Renn upp, vaar Sol med Sæla" høyrer til trettandedag); ingen i openberringstida, januar/februar; neste bolk dekkjer fastetida, den stille veka og påskedag; så er det pause til seinhausten, og da kjem endeleg nokre salmar for slutten av kyrkjeåret, pluss starten på ein ny kyrkjeårssekvens, advent og jul.
- Ein mogleg teori om dette materialet kunne vere: Blix brukte året 1889-1890 til å lage salmebok. Han levde seg metodisk gjennom kyrkjeåret, las dei bibeltekstane som var aktuelle, dikta ein ny salme til dei sundagane der han mangla noko, og publiserte mange av dei i Nordmannen så snart dei var ferdige (i parentes: Det kunne tyde på at fedrelandssalmen først er skriven hausten 1890).
- Det veike punktet i teorien er alle hola. Kvifor har Blix i så fall ikkje publisert salmar til openberringstida og (det meste av) trieiningstida? Det var der han mangla mest!
- Dessutan, presten som var bladredaktør og diktaren som var salmebokredaktør var begge svært kyrkjeårsbevisste. Sjølvsagt er det mogleg at Blix forsynte seg og Nordlid frå eit forråd han hadde liggjande, med salmar som passa til neste sundag.
Og alt dette er i grunnen Terje Aarset si skuld (eller forteneste), det er han som har sett meg på sporet. Har eg fått med alt, tru?
Kommentarar:
