17.11.04
Kyrkjenynorskdebatt
I går hadde Vårt Land tydeleg sett av debattspalta si til den debatten avisa sjølv har lagt opp til om nynorsk bibel- og kyrkjespråk. Eg siterer nokre høgdepunkt her, frå tre lesarbrev, ein innringar og ein redaksjonell kommentar.
Dei tre lesarinnlegga har fellesnemnaren Kampanje mot nynorsken - som det òg står som overskrift over innlegget frå kapellan Ingebrigt Austnes i Spjelkavik. Dei to andre forfattarane er Roger Lockertsen (nordnorsk nynorskmann, slike skal ein ta godt vare på) ved Høgskolen i Stavanger og Svein Volle, utan tittel eller adresse (slike har eg sans for. Om argumenta dine ikkje står på eigne bein, kan det vere det same kva tittel du gøymer deg bak).
Men konspirasjonsteorien til innsendarane verkar ikkje mindre patetisk på meg. Nei, eg greier det ikkje: Skal eg forstå styrken i reaksjonane, må eg psykologisere dei. At målfolk til dei grader oppfattar seg som ein forfølgd minoritet under press, hadde eg faktisk ikkje tenkt over. Lesarbrevskriving er kan hende god terapi, men konspirasjonsteoriar gjer det gjerne vanskeleg å halde fram eit ordskifte om sak, dersom det skulle vere å ønske.
Diskusjonen bør snarast forlate det paranoide nivået. Det finst nok av saklege poeng å ta tak i. Roger Lockertsen har til dømes eit godt retorisk spørsmål: "Forstår ungdommen alle orda i Bibelen på bokmål? Sjølvsagt ikkje!" Og Ingebrigt Austnes formulerer eit springande punkt slik: "For både møtet med Skrifta og liturgien er ei særleg hending i eit mennskliv [SIC. Konspirasjonsteori: Sabotasje i korrekturlesinga frå Vårt Land si side? AA]. --- Derfor må det språket som vert nytta, nettopp vere sakssvarande for denne hendinga."
Det er dette debatten bør handle om. Lesne saman fortel sitata frå Lockertsen og Austnes at vi har med to store quaestiones disputatae å gjere: Kva er eit moderne nynorsk? Og kva er eit høveleg bibel- og kyrkjespråk?
Eg har enno ikkje sitert Ivar Aars. På telefon frå Valdres seier han til avisa:
1. Til Ingebrigt Austnes: Kva har trua på inkarnasjonen, det at Gud vart menneske og Ordet kjøt, å seie for korleis vi ser på religiøst språk? Det eldste arbeidet med nynorsk bibel-, preike- og liturgispråk vart møtt med ei innvending som gjerne er herma slik: "Dei kan då ikkje preika på same målet som me bannar på!" Svar? "Me svarar at det målet som er vårt eige, er ikkje for simpelt til å beda og syngja på. Og me vilde helst preika soleis på det, at folk skulde slutta å banna" (Peter Hognestad, "Kyrkja og maalreising"). No er det ei kjensgjerning at norsk språk har endra seg mykje sidan Hognestad skreiv desse orda for nitti år sidan. Korleis følgjer ein opp programmet hans i dag?
2. Til Roger Lockertsen: Du har rett, men du tek feil. Da Bibelselskapet i 1978 gav ut den noverande kyrkjebibelen, vart bokmålsomsetjinga møtt med kraftig kritikk frå riksmålshald, med Lars Roar Langslet og Det norske akademi for sprog og litteratur i spissen. Omsetjarane sin talsmann mot skuldingane om språkleg forfall var den gongen professor Ingard Hauge. "På egna och översättarnas vägnar förklarade han sig totalt ovillig och oförmögen att göra bibeln till ett reservat för gamla ord och utdöende språkformer" (her referert av den mest interessante kommentatoren eg kjenner til norsk bibelomsetjingsdebatt, svensken Edvin Larsson, professor i Det nye testamente ved Menighetsfakultetet i ein mannsalder). Spørsmålet no er om nynorskomsetjinga gjekk lenger, kan hende for langt, i å halde på "gamla ord och utdöende språkformer" i 1978. Dette spørsmålet er ikkje reist av ei tilfeldig gruppe konfirmantar eller ein ditto bokmålsbrukande journalist, det vert grundig diskutert i mange ulike samanhengar i Bibelselskapet i samband med den revisjonen av bibelteksten som no er i gang.
Ein ting skal eg gje Austnes rett i: "Det mest typiske med debatten i Vårt Land om bibelspråket og nynorsken, er at det heile vert skrive på bokmål. Ikkje ein gong formannen i Noregs Mållag vert sitert på nynorsk." Det er for dumt, Vårt Land.
Dei tre lesarinnlegga har fellesnemnaren Kampanje mot nynorsken - som det òg står som overskrift over innlegget frå kapellan Ingebrigt Austnes i Spjelkavik. Dei to andre forfattarane er Roger Lockertsen (nordnorsk nynorskmann, slike skal ein ta godt vare på) ved Høgskolen i Stavanger og Svein Volle, utan tittel eller adresse (slike har eg sans for. Om argumenta dine ikkje står på eigne bein, kan det vere det same kva tittel du gøymer deg bak).
Ikkje rart at VL set i gang ein kampanje mot nynorsken. Avisa veit garantert at dei får solid støtte land og strand rundt. Ein aksjon mot nynorsken høver som hand i handske med den nyrike populismen som herjar landet vårt. Suksessen for eit slikt prosjekt er like sikker som at sosialministeren får vonord [SIC] for ein ansvarlig alkoholpolitikk.Ein svært interessant reaksjon, som eg skal gjere mitt beste for å unngå å psykologisere (men eg innrømer at det held hardt). Den redaksjonelle kommentaren til Jon Magne Lund er fullt på høgd:
(Ingebrigt Austnes)
-----------------
Men eg er ikkje sikker på at eg har sans for linja med kampanjejournalistikk som avisa har lagt seg på i det siste. No er det tydelegvis nynorsken i kyrkja som skal få gjennomgå.
Eg er van med at språket mitt vert utsett for hets. Det toler eg dersom det ikkje kjem frå hald der ein skulle vente større sans for kultursamanhengane.
(Svein Volle)
-----------------
Retorisk sett var oppslaget berre eit av dei vanlege ukyndige innlegga imot nynorsk ---
(Roger Lockertsen)
Vårt Land har skrevet mye om nynorskbibelen i det siste. Noen lesere har beskyldt oss for å drive kampanjejournalistikk mot nynorsken. Dette gjør meg arg.Det gjer eit patetisk inntrykk når ein profesjonell pressemann er personleg fornærma på redaksjonell plass. Privat må han få vere det så mykje han vil, men det kan han halde for seg sjølv.
Men konspirasjonsteorien til innsendarane verkar ikkje mindre patetisk på meg. Nei, eg greier det ikkje: Skal eg forstå styrken i reaksjonane, må eg psykologisere dei. At målfolk til dei grader oppfattar seg som ein forfølgd minoritet under press, hadde eg faktisk ikkje tenkt over. Lesarbrevskriving er kan hende god terapi, men konspirasjonsteoriar gjer det gjerne vanskeleg å halde fram eit ordskifte om sak, dersom det skulle vere å ønske.
Diskusjonen bør snarast forlate det paranoide nivået. Det finst nok av saklege poeng å ta tak i. Roger Lockertsen har til dømes eit godt retorisk spørsmål: "Forstår ungdommen alle orda i Bibelen på bokmål? Sjølvsagt ikkje!" Og Ingebrigt Austnes formulerer eit springande punkt slik: "For både møtet med Skrifta og liturgien er ei særleg hending i eit mennskliv [SIC. Konspirasjonsteori: Sabotasje i korrekturlesinga frå Vårt Land si side? AA]. --- Derfor må det språket som vert nytta, nettopp vere sakssvarande for denne hendinga."
Det er dette debatten bør handle om. Lesne saman fortel sitata frå Lockertsen og Austnes at vi har med to store quaestiones disputatae å gjere: Kva er eit moderne nynorsk? Og kva er eit høveleg bibel- og kyrkjespråk?
Eg har enno ikkje sitert Ivar Aars. På telefon frå Valdres seier han til avisa:
For meg ser det ut til at en nå vil lage et nynorsk som passer for folk i storbyene, og ikke for folk som bor i distriktene og som bruker nynorsk. --- Slike språkforandringer bryter ned tradisjonen og vil bar gjøre nynorsken fremmed - også i nynorskområdene.Sjølv er eg notorisk optimist på vegner av nynorsken (det er i grunnen rart, dei fleste andre sider ved tilværet har eg ein tendens til å sjå heller svart på). Som "sekundærbrukar" av nynorsk (altså ein som, etter Ottar Grepstads definisjon, "har nynorsk som sidemål og avgrensar bruken av nynorsk til lesing og lytting, og til pliktig bruk i skule eller i arbeid, som regel då i offentleg teneste"), eventuelt "nynorsksympatisør", må eg vedkjenne at eg kjenner meg om lag like kvalifisert til å avleggje vitnemål i fellesskapet av truande som eit interessert, men verdsleg menneske på bedehusgalleriet under eit vekkingsmøte. Min retoriske ethos vil neppe overtyde truande målfolk. Eg tillet meg likevel eit par små kommentarar for eiga rekning.
1. Til Ingebrigt Austnes: Kva har trua på inkarnasjonen, det at Gud vart menneske og Ordet kjøt, å seie for korleis vi ser på religiøst språk? Det eldste arbeidet med nynorsk bibel-, preike- og liturgispråk vart møtt med ei innvending som gjerne er herma slik: "Dei kan då ikkje preika på same målet som me bannar på!" Svar? "Me svarar at det målet som er vårt eige, er ikkje for simpelt til å beda og syngja på. Og me vilde helst preika soleis på det, at folk skulde slutta å banna" (Peter Hognestad, "Kyrkja og maalreising"). No er det ei kjensgjerning at norsk språk har endra seg mykje sidan Hognestad skreiv desse orda for nitti år sidan. Korleis følgjer ein opp programmet hans i dag?
2. Til Roger Lockertsen: Du har rett, men du tek feil. Da Bibelselskapet i 1978 gav ut den noverande kyrkjebibelen, vart bokmålsomsetjinga møtt med kraftig kritikk frå riksmålshald, med Lars Roar Langslet og Det norske akademi for sprog og litteratur i spissen. Omsetjarane sin talsmann mot skuldingane om språkleg forfall var den gongen professor Ingard Hauge. "På egna och översättarnas vägnar förklarade han sig totalt ovillig och oförmögen att göra bibeln till ett reservat för gamla ord och utdöende språkformer" (her referert av den mest interessante kommentatoren eg kjenner til norsk bibelomsetjingsdebatt, svensken Edvin Larsson, professor i Det nye testamente ved Menighetsfakultetet i ein mannsalder). Spørsmålet no er om nynorskomsetjinga gjekk lenger, kan hende for langt, i å halde på "gamla ord och utdöende språkformer" i 1978. Dette spørsmålet er ikkje reist av ei tilfeldig gruppe konfirmantar eller ein ditto bokmålsbrukande journalist, det vert grundig diskutert i mange ulike samanhengar i Bibelselskapet i samband med den revisjonen av bibelteksten som no er i gang.
Ein ting skal eg gje Austnes rett i: "Det mest typiske med debatten i Vårt Land om bibelspråket og nynorsken, er at det heile vert skrive på bokmål. Ikkje ein gong formannen i Noregs Mållag vert sitert på nynorsk." Det er for dumt, Vårt Land.
Kommentarar:
