BlixBlog

"Et flertall på 18 av de 20 medlemmene i stat-kirke-utvalget anbefaler at dagens statskirkeordning oppheves. To medlemmer anbefaler en videreføring av dagens statskirkeordning innenfor gjeldende grunnlovsbestemmelser.

Det regjeringsoppnevnte utvalget som i snart tre år har utredet statskirkeordningen, overleverte i dag sin utredning ”Staten og Den norske kirke” (NOU 2006:2) til kultur- og kirkeminister Trond Giske."
Les meir på Odin

"- Folket skal ikke miste sin kirke, og staten må ikke miste sin forankring i et kristent-humanistisk verdigrunnlag.

Dette mener leder i Kirkerådet Thor Bjarne Bore er viktige målsettinger for den stat/kirkedebatten Gjønnes-utvalgets rapport nå starter. Det regjeringsoppnevnte stat/kirke-utvalget under ledelse av fylkesmann Kåre Gjønnes, la 31. januar fram sin utredning 'Staten og Den norske kirke.'"

Les meir på kirken.no

Anden yver Vatnet sveiv, / Liv i Løynd han lagad
Og det store Myrker dreiv, / Fyrste Gong det dagad.
So vart Livet født paa Jord / Gjenom Vatn ved Anden.
Fram det urde paa Guds Ord / Utan Tal som Sanden.
----------------------
Elias Blix, Nokre Salmar (4de aukade Utgaava; Kristiania: Samlaget, 1891), nr. 145

Denne dåpssalmen synest eg er ein av dei aller finaste Blix-salmane. Eg har tidlegare gjort greie for bibelbruken i salmen. Som vanleg, Blix har arbeidd vidare med teksten sidan den først blei publisert i 1883. Eg er litt lei meg for at den flotte dativforma i "Anden yver Vatnom sveiv" blei borte.

Sundagens Blix
Heile salmen
Tidlegare kommentar
Norsk Salmeleksikon nr. 176

28. januar hadde "biskop emeritus og professor" Per Lønning eit oppgjer med humanetikargeneral h. v. Lars Gule i Aftenposten. Lønning og Gule på ein gong blir litt i meste laget for BlixBlog, som under normale omstende hadde halde seg langt borte frå denne debatten. Men sjølvsagt må følgjande sitat vidare til folket:

"Den norske Kirke (DnK) gikk imot innføring av parlamentarisme. . ." skriver Gule. Hvem? I 1884 var DnK uten fellesorganer, og fra veggen smiler bl.a. to teologstatsråder: salmisten Elias Blix og aspirerende biskop Jakob Sverdrup. Stikk den!

Amen.

"I 1993 måtte ukjente Kai Johnsen overtale fattige Jon Fosse til å prøve seg som dramatiker. Når regissør Johnsen i neste uke er klar med urpremiere på Fosses «Rambuku», regnes det som en teaterhistorisk begivenhet."

Les meir i Bergens Tidende.
Urpremiere på Det Norske Teatret 2. februar.

BlixBlog har hittil ikkje kjent seg kalla til å kommentere karikaturteikningane av profeten Muhammad, publisert i danske Jyllandsposten (som i skrivande stund har ei orsaking på arabisk på førstesida si) og seinare i norske Magazinet. Men snøballen rullar stadig vidare, og i løpet av helga har den balla så mykje på seg at det er grunn til å vere med på å smelte den. Knut Olav Åmås kommenterte til dømes i Aftenposten (papir) laurdag: ”Uansett hva som var motivene for å trykke dem [karikaturane], har de fungert som produktive provokasjoner … 'Var det så lurt?' blir avsendere av provokative bodskap ofte spurt når de blir konfrontert med dramatiske virkninger av sine uttalelser.
Og svaret er ofte ja.”

Jaså.

Redaktøren av Magazinet, Vebjørn Selbekk, har uttala (ifølgje Vårt Land 11. januar): ” – I likhet med Jyllands-Posten er jeg bekymret for den innskrenkningen av ytringsfriheten som pågår. … Redaktør Vebjørn Selbekk mener at frykten for represalier har ført til en snikinnskrenkning av også den norske ytringsfriheten i spørsmål som vedrører islam, noe som er problematisk i en tid der muslimer og kristne skal leve sammen.”

Ytringsfridom er viktig, det er BlixBlog og Magazinet heilt samde om. Det er neppe noka juridisk hindring for å publisere teikningar av Muhammad i det liberale Noreg, det måtte i så fall vere blasfemiparagrafen. Den er i praksis død, og eg noterer med interesse at den konservative kristne avisa Magazinet med dette har gjeve sitt bidrag til gravferda.

Det har vore andre oppslag om ytringsfridom i seinare tid. "Kor e alle helter hen", spurde Jan Eggum i si tid. No veit vi svaret: Dei er ute og forsvarer ytringsfridommen. Det er interessant å samanlikne kristenredaktør Vebjørn Selbekk sitt heroiske forsvar for ytringsfridommen med pornoredaktør Stein-Erik Mattsons tilsvarande heroiske kamp for same fridom – les: til å få fjerna pornosladden. Det siste har Selbekk liten sans for.

Men mest av alt minner utspelet til Vebjørn Selbekk meg om ein gutesport som i mitt nabolag blir kalla ”Ringjepiggen”: Du ringjer på ei framand dør. Når nokon opnar, stikk du av og ser om du greier å få nokon til å springe etter deg.

Det er kan hende også ei ytring innanfor ramma av ytringsfridommen. Men det er lov å vere høfleg.

Nei, denne tiraden har ikkje noko med Elias Blix å gjere. Men Blix kjende ikkje berre sin Bibel. Han kjende også sin Koran, etter fleire års arabiskstudium. Dessutan var han med på å arrangere den store orientalistkongressen i Stockholm og Kristiania i 1889, med deltaking av fleire muslimske lærde og offisielle representantar. Det skal eg kome attende til ein annan gong.

Aa lat din Ande med oss vera, / Vaar Herre Jesus, Frelsarmann,
So Borni, som me til deg bera, / Sælt til din Daude døypast kann!
----------------------
Elias Blix, Nokre Salmar (4de aukade Utgaava; Kristiania: Samlaget, 1891), nr. 144

Blix oppgjev Grundtvig som opphavsmann til den kjende dåpssalmen "O lad din Aand nu med os være". Den har ei komplisert tilkomsthistorie, ser det ut til, gjennom fleire engelske versjonar, den eldste visstnok av James Allen (ikkje denne, men denne, 1757). I Norsk Salmebok (nr. 614) står ei ny gjendikting av salmen, ved Alfred Hauge (1979).

Gårsdagens Blix
Heile salmen
Norsk Salmeleksikon nr. 3085

Guds Ord det er eit heilagt Sverd, / Som saara maa ei syndug Verd,
Men og kann Saaret grøda.
Snart talar Gud i heilag Logn, / Snart tek han Toresky til Vogn,
Hans Ord i Ljonet gløda.
I Eld / Paa Fjell
Fer han neder, / Gjenom Veder / Harmen tonar.
So Guds Log mot Syndi ljonar.
----------------------
Elias Blix, Nokre Salmar (4de aukade Utgaava; Kristiania: Samlaget, 1891), nr. 143

Det er synd Norsk Salmebok ikkje har plass for slikt meir, for dette er på mange måtar ein god salme. Eg har gjeve element til ein analyse i kommentarane til eldre versjonar.

Måndagens Blix
Heile salmen
Tidlegare kommentarar: 1870-, 1882-utgåva
Norsk Salmeleksikon nr. 1143

Eg veit ikkje noko som helst om Elias Blix sitt syn på Wolfgang Amadeus Mozart, men det same kan det vere: Til lukke med dagen!

Noregs Mållag er 100 år. I samband med dette gjev Posten ut eit nytt frimerke. Gullkornet på frimerket ”Tanke og draum er himmelske køyrety” er eit sitat av lyrikaren Olav H. Hauge.

Les meir på Posten.no

Guds Ord det er vaar Fedra-Arv, / Til Søner skal det ganga.
Den Ætt, som kjem, lik den som kvarv, / Ved Ordet trutt skal hanga.
Gud giv og oss den Ros: / Ditt Ord det er vaart Ljos!
So lenge Verdi stend, / Det lyse i vaar Grend
Som Ervegull i Ætti!
----------------------
Elias Blix, Nokre Salmar (4de aukade Utgaava; Kristiania: Samlaget, 1891), nr. 142

Etter meir enn ein månad juleferie er "Dagens Blix" attende, no med salmar frå avdelinga "Nokre andre Salmar". Først ut er Grundtvig, under overskrifta "Guds Ord."

Dagens Blix frå i fjor
Heile salmen i alle Blix sine utgåver
Tidlegare kommentarar: 1870- (med Grundtvigs originaltekst), 1875-, 1882-utgåva
Norsk Salmeleksikon nr. 1122

Ikkje akkurat nyhende, men eg har ikkje oppdaga denne meldinga (årgang 2003) før no:

For noen tid siden skrev vi om norske forfattere som startet karrieren med denne folkelige verseformen. Helge Rynning har nå kommet opp i 33(!) bidrag som på en lettfattelig måte oppsummerer forskjellige forfatterskap. Spar tid, les Jan Erik Vold, Bjerke, Bobbysocks, Bibelen m.fl. i limerick-form!
---
Elias Blix
Frå barndommen ber eg eit minne
om heimen og varmen der inne
blant nordnorske fjell
med vind imot kveld
og netter så ljose og linne.

Det er nok ikkje det beste forsøket på sida, men det er lov å prøve seg.

Les meir (NRK.no - Alltid Moro)

Om du synest det har vore lite aktivitet på BlixBlog på nyåret, har du heilt rett. Men den har vore høgare på qumran.no, ein annan vevstad eg driv. Grunnen? Utgjevinga av ein femten år gammal bestseljar, Michael Baigent og Richard Leigh, The Dead Sea Scrolls Deception på norsk: Kampen om Dødehavsrullene (Oslo: Bazar, 2005).

På tysdag hadde eg ein kronikk i Klassekampen (berre i papirutgåva) med tittelen "Utgått på dato". Det er forlaget bak den norske omsetjinga av DaVinci-koden som prøver å tene enda litt meir på å selje akademiske konspirasjonsteoriar. Denne gongen har dei dumma seg ut.

Vel, dette har ikkje noko særleg med Elias Blix å gjere. Men han var no professor i hebraisk, og hadde han fått leve lenge nok, hadde han heilt sikkert vore svært interessert i Dødehavsrullane.

Morgenbladet i dag:

– Jeg var på vei til Salten. Skulle studere Elias Blix. Salmedikteren. Mange har kritisert ham for å være for enkel. Jeg er ikke enig. Han skriver slik at alle forstår det. En betagende fyr. Vi var altså på sjøen: Det var en solskinnsdag, flott vær. Så begynte det å flimre og jeg sa at "nå må jeg kjøpe solbriller", sier Ivar Moe.
Det var mer en sollyset som plaget øynene til den gamle lærerskolerektoren:
– Forkalking, grå stær, grønn stær, alt på en gang, det var jo utmerket.
Han kan se gaten, men ikke ansiktstrekk, ikke bokstaver. Ikke utsikten over Trondheimsfjorden fra andre etasje. Likevel bor 83-åringen alene i villaen i Trondheim, som han selv var med å bygge på femtitallet. Soverom i første og kjøkken i andre. Bratt trapp. Hage. Han har ikke hjemmehjelp, men store tall på telefonen og tre barn.

Eg har sjølv dårleg syn og er operert både for netthinneavløysing og grå stær, så eg les vidare. Det er omsorg det handlar om, under overskrifta Alene hjemme:

– Du vet, jeg kan ikke se ansiktet ditt, sier 83 år gamle Ivar Moe. Barna hans sørger for at han likevel ikke trenger hjelp fra det offentlige. I Norge føres en politikk som sørger for at pleie og omsorg i økende grad blir gitt i hjemmet.

Men ein treng ikkje gje seg over.

Den gamle rektoren har fremdeles lysbildeforedrag om nordlandsdikterne Elias Blix, Knut Hamsun og Petter Dass på lager. I dag er der det høvdingen Ottar fra slutten av 800-tallet som opptar ham.
– Jeg vil knytte sammen norsk og europeisk jernalder, sier Ivar Moe.
Det knyttes med løkkeskrift. En "lesemaskin" forstørrer teksten.
– Det jeg før brukte en dag på, tar tyve dager nå, men jeg tror ikke det er godt for noen å sette seg ned og ikke gjøre noe.

Les meir.

Hebraisksensuren ved Misjonshøgskolen er avslutta. Nivået var gjennomgåande riktig bra, og Magnar Kartveit kan dra på eit velfortjent studieopphald til Oxford.

Eg har til og med fått eit par timar til å arbeide i arkivet til Det Norske Misjonsselskap, så eg er riktig nøgd. Eg har gått gjennom protokollane til Tromsø misjonsforeining og Tromsø fellesforeining frå 1850-talet.

Det negative resultatet: Elias Blix ser ikkje ut til å ha vore medlem i misjonsforeininga så lenge han budde i Tromsø (1853-1859).

Det positive resultatet: Eit enda klårare bilete av kyrkjelege tilhøve i byen og omlandet. Misjonsforeininga er interessant, den er nok prestestyrt, men her får alle plass. Mellom dei innmelde er både menn og kvinner, ein "Consul", ein "Seminarist" og ein "Dræng paa Landet". Johan Amundsen, Blix sin gode skole-, rom- og brevkamerat, var medlem, men ikkje Elias sjølv, altså.

Fellesforeininga, som seinare blei krins i Misjonsselskapet, har også interessant informasjon. Det var tidleg misjonsforeiningar både i Tromsø, Balsfjord/Malangen, Bardu/Målselv og "Reisen" (Sørreisa?). I 1859 kjem det òg delegatar frå Hadsel i Vesterålen, mellom dei lærar Johan Hveding, seminarkamerat og seinare medstudent av Blix i Kristiania. Mot slutten av 1850-talet blir lærarane ved Tromsø seminar dominerande i styre og stell. Tredjelærar P. J. Holm (som seinare kom til Kristiania og slo seg saman med nordlandsklikken der) var den første som tok aktiv del i misjonsarbeid, men den nye styrar Hvoslef og andrelærar Kaurin kom også til.

Eg er i Stavanger i dag, sensur i hebraisk ved Misjonshøgskolen, hyggeleg besøk hos Magnar Kartveit, som også er bibelomsetjarkollega. Mindre hyggeleg er storbrannen på Bryne natt til sundag. Stavanger Aftenblad melder mellom anna:

Garborg-arv borte?
Gamle dokumenter og bilder som skulle plasseres i det planlagte Garborg-senteret kan ha gått tapt i storbrannen.

BRYNE: I så fall vil en viktig del av dokumentasjonen over Jærens store dikter være borte for alltid.

- Jeg aner ikke hvordan det har gått med alt som var i butikken. Jeg frykter det verste. Trolig er nesten alt ødelagt, sier Margrethe Øgård Orre.

Hun eier og driver bokhandelen Orre Libris, nabohuset til Tjemsland.
---
Opp gjennom årene har eierne samlet stoff, bilder og gjenstander som har tilknytning til Arne Garborgs liv og forfatterskap.

- Jeg skjønner ikke at jeg ikke har fått plassert disse klenodiene i safen på rådhuset for lenge siden. Nå kan det være for sent, sier hun.

Les meir.

Før eller seinare måtte det vel bli min tur: I går erfarte eg mitt første harddisk-kræsj. Eg skal ta meg ein tur til familiene ivrigaste nerd, vi får sjå om noko kan bergast.

Heldigvis har eg Blix-materialet mitt lagra på opptil fleire stader, så dette skal ikkje gå ut over biografien. Men ergerleg er det, og tid tek det, same kva.

Oppdatering, same kveld:
Ingen sak når ein har ein nevø som kan trylle. Åtvaringa frå maskinen synte seg å vere grunnlaus. Harddisken var heilt intakt, og systemfeilen ikkje verre enn at den let seg rette - uten tap av data. Puh ...

Morgenbladet (abonnement naudsynt) har mykje om nyleg avlidne Georg Johannessen denne veka, mellom anna ein redigert kortversjon av det siste intervjuet med han. Temaet er omsetjing, eit høveleg tema for å minnast den gamle retorikar, debattant, diktar, professor og omsetjar på BlixBlog. Utdrag:

– Du konsentrerer deg særlig om eldre tekster.
– Jo eldre, jo bedre. Eksempler: Eggjasteinen og Voluspå. Naturvern er viktigere enn kulturvern. Kulturvern er viktigere enn kultur. Oversettelser er viktigere enn originale nye diktsamlinger. Du må gjerne lese romaner, mange er bra nok. Men jeg ville heller spurt meg til råds hos Sofokles og Thukydid enn hos Hamsun og Undset. Dette lærte jeg indirekte av å oversette Bertolt Brecht. Bibler er bedre enn romaner.
– Salmeoversettelsene går fra Det gamle testamente, via Luther både til den kristne
M. B. Landstad og til kommunisten Bertolt Brecht. Når Luther oversatte salmer, var han opptatt av det lokale talte språket. Hans skrev på sitt bergensk, om du vil. Kingos salmebok ble brukt lenger på strilelandet enn ellers i Norge. Kingo ble regnet som strengt ortodoks. Sandemose og Johan Borgen siterer Kingo og Grundtvig. Brecht gjendiktet Davids salme 103 fordi han var på flukt fra Hitler. Oversettelser er historieskrivning, det vil si: De er i seg selv politikk og historie.
– Den religiøse tradisjonen er en eneste stor bruksoversettelse?
– Teologene er bedre filologer enn filologene. De kjenner sine kilder bedre, de forholder seg til dem som livsviktige, og de har en rikere tradisjon for ulik fortolkning av kildene.

Heile intervjuet, "Jeg oversetter for å lære meg norsk" (intervjuar: Espen Grønlie) er publisert i Vagant nr. 3/2005.

"Frp systematisk ut mot samene
Mens partiet nærmest slenger oljepenger etter nordmenn, kutter Frp nesten all støtte til samene. Inkludert en samisk bibel."

Les meir i Vårt Land

Dessverre, ikkje nytt.

2006 er jubileumsår for Noregs Mållag (skipa 1906), og Ibsen-år - sidan vi i Noreg har lagt oss til den noko underlege skikk å jubilere for dødsår.

Når det gjeld Elias Blix, finst det ei rad milepælar å markere i året som kjem. Det er nemleg

• 175 år sidan foreldra hans, Peder Christophersen og Margrethe Christophersdatter, gifta seg i Gildeskål gamle kyrkje 19. juli 1831
  
• 170 år sidan Elias blei fødd i Gildeskål, 24. februar 1836
  
• 155 år sidan han blei konfirmert i gamle Gildeskål kyrkje, 13. juli 1851
  
• 150 år sidan han tok til som vikarlærar ved lærarseminaret i Tromsø, 8. september 1856
  
• 145 år sidan Blix tok del i skipinga av "det fyrste maal-laget i Kristiania" heime hos Hans Ross 5. oktober 1861
  
• 140 år sidan han tok teologisk embetseksamen, 4. juni 1866
  
• 135 år sidan Emma og Elias Blix gifta seg i Oslo domkyrkje, 19. juli 1871
  
• 130 år sidan Elias Blix tok den filosofiske doktorgraden. Dispuasen fann stad 15. november 1876.
  
• 115 år sidan Elias Blix sette namnet sitt på tittelbladet til fjerde utgåve av den til da anonyme publikasjonen Nokre Salmar (1891)
  
• 110 år sidan Blix skreiv "Barndomsminne frå Nordland" (publisert i Den 17de Mai 13. august 1896). Same år feira Emma og Elias Blix sølvbryllup, og Elias blei æresmedlem i "Nordlændingernes Forening".

Klassekampen: "Eit stille jubileum

Om Christian Sinding ikkje hadde meldt seg inn i Nasjonal Samling åtte veker før han døydde, hadde vi i år markert det store Sinding-jubileet, trur Per Vollestad. Han er aktuell med biografi om komponisten."

Eg har visst gløymt å fortelje at same Vollestad har skaffa meg noten til "Modersmaalet", tekst: Elias Blix, tone: Christian Sinding (frå op. 55), skrive til "Maalmarknaden" i 1898.

Det vælsignad Jesu Namn
Kjennest best i verste Røyni,
Leider gjenom villast Øydni
Lika inn i Himmel-Hamn.
Denne Sol i Grav ei glader,
Nei daa fær ho likast Lag:
Klaart ho lyser myrke Stader,
Daudenatt verd ljuvast Dag.

So ho skin fraa Jol til Jol
Med uminkad Glans og Rode;
For Guds Kjærleik og hans Naade
Ero Straalar i den Sol:
Or Guds Hjarta er ho runni,
Som hans Kjærleik evig varm,
Som hans Naade ubrigd funni,
Klaar som Augat utan Harm.
---------------
"Gamleaaret seig i Hav", Nokre Salmar (Kristiania: Samlaget, 1869) s. 5-7

BlixBlog ønskjer alle eit godt nytt år med eit par strofer frå den første versjonen av nyårssalmen "Gamleaaret seig i hav".

Nyttårsforsett er eg prinsipiell motstandarar av. Men eg har sjeldan hatt så tydelege målsetjingar for eit kalenderår. I 2006 planlegg eg

a) å fullføre manuskriptet til biografien om Elias Blix
b) å fullføre omsetjinga av profeten Jesaja, Bibelens nest største bok (saman med Jon Fosse og Sverre Bøe).