28.11.08
Elstad VII: Salmane
Hallgeir Elstad, NTT 3-2008, s. 266:
Eg måtte tidleg velje korleis eg skulle handtere salmane til Blix. På den eine sida: Det er dei som lever vidare som hovudverket hans. På den andre sida: Boka skulle vere ein biografi, ikkje ein analyse av eit litterært livsverk.
No finst det alt fleire gode samla analysar av Blix-salmane. Dei viktigaste er magistergradsavhandlinga til Oskar Søndeland og hovudoppgåva til Tove Bull. Kortversjonar finst i bokform, i Blix-bøkene til Reidar Bolling og Egil Elseth.
Alle desse framstillingane er synkrone. Dei tek utgangspunkt i den fjerde, siste og største utgåva av Nokre Salmar (1891) og Salmar og Songar (1900) og analyserer salmetekstane som ei samanhengande flate, der dei kartlegg idear og tema systematisk. Eg har brukt ein diakron innfallsvinkel. Eg ville prøve å kartleggje korleis salmeverket til Blix har vakse fram over tid, korleis det har påverka og er blitt påverka av andre sider ved livet hans. Dessutan ville eg vite noko om det tekstproduksjons- og distribusjonsapparatet som spreidde salmane. Her har eg hatt god nytte av det tverrfaglege perspektivet som gjerne går under namnet "bokhistorie".
Eg var tidleg klar over at den samlande analysen Elstad etterspør, ville sprengje rammene for boka fullstendig. Løysinga blei å gje nokså inngåande analysar av eit nokså lite utval salmar. Men, og det er eit viktig poeng: Dei utvalde salmane er meint å vere representative, både i tid og tema. Ei liste over desse analysane følgjer:
Ei anna avgrensing eg måtte gjere, handla om resepsjonen av Blix-tekstane, altså korleis dei blei tekne imot og brukte. Her måtte eg kort og brutalt setje punktum ved forfattarens død, sjølv om eg veit vel at kampen for Blix-salmane var ein av dei viktigaste frontane (og ein av dei viktigaste sigrane) for målrørsla i dei to første tiåra av det 20. hundreåret. Slik er det berre. Her er plass til to bøker til: Ein ny samla analyse av Blix-salmane og ei historie om korleis salmane slo igjennom i kyrkjeleg bruk, til dei grader at Blix pr. dato er den opphavsmannen som har flest tekstar i Norsk Salmebok.
Dementi: Elstad har sitert meg på følgjande utsegn: "I norsk samanheng er det ingen som har drive det interkontekstuelle spelet med bibeltekstar så langt og så konsekvent som Elias Blix" (s. 173). Eg har sjekka sitatet. Det står heldigvis "intertekstuelle", som det skal. Dette er det viktig for meg å få sagt.
Elstad VIII: Teologen
Elstad VII: Salmane
Elstad VI: Gildeskål 1866
Elstad V: Statsråd
Elstad IV: Klassereise
Elstad III: Tittelen
Elstad II: Grundtvig
Elstad I: Retorikk
Aschim gjennomfører fleire gode og perspektivrike salmeanalysar. Ein skulle hatt fleire av dei! Det er grunn til å etterlyse ein meir samlande analyse av Blix-salmane.Her får eg takke og bukke, men eg må gjere merksam på at sjølv i ei framstilling på 600 sider ligg det ei rad avgrensingar og val.
Eg måtte tidleg velje korleis eg skulle handtere salmane til Blix. På den eine sida: Det er dei som lever vidare som hovudverket hans. På den andre sida: Boka skulle vere ein biografi, ikkje ein analyse av eit litterært livsverk.
No finst det alt fleire gode samla analysar av Blix-salmane. Dei viktigaste er magistergradsavhandlinga til Oskar Søndeland og hovudoppgåva til Tove Bull. Kortversjonar finst i bokform, i Blix-bøkene til Reidar Bolling og Egil Elseth.
Alle desse framstillingane er synkrone. Dei tek utgangspunkt i den fjerde, siste og største utgåva av Nokre Salmar (1891) og Salmar og Songar (1900) og analyserer salmetekstane som ei samanhengande flate, der dei kartlegg idear og tema systematisk. Eg har brukt ein diakron innfallsvinkel. Eg ville prøve å kartleggje korleis salmeverket til Blix har vakse fram over tid, korleis det har påverka og er blitt påverka av andre sider ved livet hans. Dessutan ville eg vite noko om det tekstproduksjons- og distribusjonsapparatet som spreidde salmane. Her har eg hatt god nytte av det tverrfaglege perspektivet som gjerne går under namnet "bokhistorie".
Eg var tidleg klar over at den samlande analysen Elstad etterspør, ville sprengje rammene for boka fullstendig. Løysinga blei å gje nokså inngåande analysar av eit nokså lite utval salmar. Men, og det er eit viktig poeng: Dei utvalde salmane er meint å vere representative, både i tid og tema. Ei liste over desse analysane følgjer:
- s. 162-164: Det Folk, som fyrr i Myrker sat (Nokre Salmar hefte I, 1869. Julesalme, første salmen i boka)
- s. 172-175: I Edens sæle Sumar (hefte II, 1870. Påskesalme)
- s. 224-227: No livnar det i Lundar (hefte III, 1875)
- s. 272-275: Sjaa Dagen sprett i Auster-ætt (2. utgåva, 1883. Morgonsalme)
- s. 405-410: Gud signe vaart dyre Fedraland (avispublikasjon, 1890)
- s. 413-414: Ein Baat i Stormen duva (4. utgåva, 1891. Evangeliesalme)
- s. 422-423: Eg trur, men ikkje lenger (Stille Stunder/Salmar og Songar, 1897/1900)
Ei anna avgrensing eg måtte gjere, handla om resepsjonen av Blix-tekstane, altså korleis dei blei tekne imot og brukte. Her måtte eg kort og brutalt setje punktum ved forfattarens død, sjølv om eg veit vel at kampen for Blix-salmane var ein av dei viktigaste frontane (og ein av dei viktigaste sigrane) for målrørsla i dei to første tiåra av det 20. hundreåret. Slik er det berre. Her er plass til to bøker til: Ein ny samla analyse av Blix-salmane og ei historie om korleis salmane slo igjennom i kyrkjeleg bruk, til dei grader at Blix pr. dato er den opphavsmannen som har flest tekstar i Norsk Salmebok.
Dementi: Elstad har sitert meg på følgjande utsegn: "I norsk samanheng er det ingen som har drive det interkontekstuelle spelet med bibeltekstar så langt og så konsekvent som Elias Blix" (s. 173). Eg har sjekka sitatet. Det står heldigvis "intertekstuelle", som det skal. Dette er det viktig for meg å få sagt.
Elstad VIII: Teologen
Elstad VII: Salmane
Elstad VI: Gildeskål 1866
Elstad V: Statsråd
Elstad IV: Klassereise
Elstad III: Tittelen
Elstad II: Grundtvig
Elstad I: Retorikk
Kommentarar:
