BlixBlog

Aktiviteten er ikkje så intens på BlixBlog om dagen, men dette straumbrevet frå Nordland i kveld må få spalteplass med ein gong:

Ei gladmelding frå Gildeskål: Riksantivaren, kraftlaget, venneforeninga til kyrkjestaden og kommunen har gitt nesten 700.000 til å setje i stand Gammelkyrkja. No vert mellom anna kortaket endeleg reparert.

Med beste helsing frå Oscar

Dette er verkeleg godt nytt. Eg ser fram til å synfare åstaden ved pinsetider. Oscar Berg ved Salten Museum er mi beste oppegåande kjelde til Gildeskål-relaterte tilhøve knytta til Elias Blix (dei fleste andre kjeldene mine er berre bevarte i skriftleg form).

Forsoningsarbeid i Norge inspirerer i Sør-Afrika

– Møtet med samiske ledere og kirkens forsoningsarbeid i lulesamisk område har styrket oss i troen på at vi vil lykkes i vår kamp for å bli anerkjent som urfolk i Sør-Afrika, sier den sør-afrikanske presten og borgerrettsforkjemperen for den fargede khoisan-befolkningen i Sør-Afrika, Dr Mike Adams, etter et besøk i Nord-Salten.

Les meir (kyrkja.no)

Vårt Land (papirutgåva) har kvar fredag spalta "Min salme". BlixBlog har tidlegare sitert Anders Folkestads ord om "Syng i stille morgonstunder". Ny telefon frå far min i dag. Denne helga må du lese Åsmund Bjørnstad (forfattar og professor i planteforedling ved Det miljø- og biovitskaplege universitetet på Ås):

Møter våren med Brorson og Blix
Å velje ein salme er ei umogeleg oppgåve. Salmane fylgjer årstider og kyrkjeår, livsaldrar og tidsaldrar og syng seg inn i oss. Med Grundtvig: friest er dit åndefang, når dybt du drager det i sang – då er lungevolum og åndsfylde noko nær det same.

Når eg blar for å plukke ut ein, er det mange salmar eg stoggar ved. Hadde det vore
advent, ville eg vald Landstad: «Våkn opp du som sover». Nå er det vår snart, og eg
vel Brorsons «Opp alle ting som Gud hev gjort».

Her teiknar ikkje Brorson dei skapte tinga som «vår arme jord», men som jordiske og
gode – og med humor, som i biletet av kongane som i rad fomlar med å pode eit blad på ei brennesle (netla, nælde).

Songen (pusten, anden) i alle ting får til sist fylgje av songen i himmelen (men utan å stige til tynne luftlag, som i «Deilig er jorden».)

I tillegg overgår Blix si gjendikting originalen – for eit norsk auga. Når Brorson
skriv om livet i havet heiter det: «Hvad skal jeg sige, når mit sinn/i havets dybe grunde / kun dog så lidt kan kige ind/og ser så mange munde!» (Norsk Salmebok ligg nær opp til originalen.) Samanlikn med nordlendingen Blix i strofe 8. Blix får til og med smugla inn eit fuglevær. Han bøyer seg – for ein natur meir overveldande enn på Sønderjylland. Det same er uttrykt i svaret i strofe 12. I Norsk Salmebok heiter det:» Hva skal jeg sie? Mine ord/ kun fattig bud kan bære:/O Gud hvor er din visdom stor,/din godhet, kraft og ære!» I staden for den luftige sistelina, skriv Blix stilt «at mannemål må teia». Når kjem Blix-versjonen (Nynorsk salmebok nr. 352) inn att i salmeboka?

Her er BlixBlog fullstendig samd med Åsmund Bjørnstad. Les heile salmen.

Vårt Land i dag:

– Bibeloversetterne har vært for sterkt preget av forandringsvilje. De har lagt seg på en småsnakkende og pludrende linje. På den måten forsvinner det spesielle ved bibelspråket, sier Finn-Erik Vinje, som sammen med sin professorkollega Arthur O. Sandved nylig skrev en kronikk i Aftenposten med kritikk av bibeloversettelsen.

I Vårt Land-saka slepp også Bibelselskapet si røyst til, representert ved Hans-Olav Mørk. I motsetnad til i Aftenposten, der ein har avvist eit svar på Vinjes kronikk av leiaren for omsetjingsutvalet.

– Eg trur at evangeliet som Jesus Kristus forkynte, er den mest opplyste vegen for å lære Gud å kjenne. For å seie det med Blix: Jesus, du er den himmelveg som til Gud Fader oss leider.

Edvard Hoem til Vårt Land
(via Arne Berge)

Dagsens Auga sloknar ut.
Kveldsol ned i Vester glader.
Skuggen stig fraa Dal til Nut.
Myrkret sigrar alle Stader.
Jesus, Hjartans Sol og Skatt,
Jesus, ver mitt Ljos i Natt!

Kvar ei Kveldstund, naar eg fer
Etter Dagsens Strid til Kvila,
Ver meg med din Naade nær,
Lat di Aasyn til meg smila!
Lat du mildt mitt Auga att,
Jesus, ver mitt Ljos i Natt!

Lys du yver meg din Fred,
Jesus, ver mi Sol og Stjerna!
Livssol, som gjeng aldri ned,
Meg mot Myrkers Hugskot verna!
Stjerna, yver Huset statt,
Jesus, ver mitt Ljos i Natt!

Naar mi Livssol sig i Hav,
Og eg under Mold skal sova,
Lys meg daa igjenom Grav!
So eg skal i Ljos deg lova.
Du, som Myrkers Magter batt,
Jesus, lys i Daudens Natt!
----------------------
Elias Blix, Nokre Salmar (4de aukade Utgaava; Kristiania: Samlaget, 1891), nr. 150

Testament: Denne salmen skal syngjast i mi gravferd.

Og det skal vere på originalmelodien, "Jesus er mitt håp, min trøst" i utjamna utgåve. Det er denne Blix-salmen som ligg bak Fartein Valens bruk av tonen i slutten av fiolinkonserten, til minne om ein ung avdød slektning.

Og her sluttar Elias Blix' Nokre Salmar. Talet er kome opp i 150, like mange som i den bibelske salmeboka.

Han skriv nokre til i løpet av dei siste ti leveåra sine, i 1900 kjem Salmar og Songar.

Blix førre veke
Salmen som .pdf-fil
Norsk Salmeleksikon nr. 302

Eg ser omtrent ikkje TV. Dermed er eg spart for påkjenningar av typen RedaksjonEN. Det er sikkert godt både for hjartet og humøret mitt. I kveld har eg gått glipp av følgjande oppvarma problemstilling (som luktar restemiddag lang vei):

Talet på elevar med nynorsk som hovudmål går nedover. Likevel planlegg politikarane å auke løyvingane for å styrkje nynorsken. Er det rett bruk av offentlege midlar? Dette er temaet i RedaksjonEN klokka 20.25 i kveld.
...
Du kan også delta i sendinga. Send ein SMS til 1987 med kodeord: REDAKSJONEN og din kommentar.

Nokre av tekstmeldingane vil rulle over TV-skjermen under sending.

Tekstmeldinga bør ikkje vere lenger enn 160 teikn. Tenesta kostar 5 kroner. Vi kan dessverre ikkje garantere at akkurat di melding blir plukka ut.

Men dette er da berre ein kamuflert måte å betale NRK-lisens på, kamuflert som skinndemokrati? Keisaren må fryse fælt i Oslo i kveld, for han har ikkje stort på seg ...

Frå Forskning.no:

Arktisk litteraturforskning. Utgangspunktet er begrepet "arktiske diskurser" som representerer motpolen til orientalismen, forteller initiativtagere ved Universitetet i Tromsø.

Prosjektet Arktiske diskurser skal videreutvikle samarbeidet mellom litteraturforskere på fagene engelsk, nordisk, allmenn litteratur, samisk, fransk, russisk og tysk. I prosjektet møtes de i en felles interesse for skildringer av det arktiske og for måten det nordlige har blitt oppfattet på gjennom historien og i litteraturen.
...
Den arktiske litteraturen har derimot i liten grad vært gjenstand for forskning. Prosjektet Arktiske diskurser vil se nærmere på både skjønnlitterære og dokumentariske tekstfremstillinger av Arktis og det arktiske i perioden etter 1840.

På mange måter kan fokuset på Arktis sammenlignes med fokuset på Østen. Edvard Said tok et oppgjør med orientalismen i 1978 med sitt kjente verk Orientalism, hvor han påpekte at de vestlige begrepene om Østen var preget av karikaturlignende fremstillinger av arabere basert på blant annet imperialistiske forutsetninger til briter og amerikanere. I likhet med Orienten er den hvite rene Arktis omspunnet av myter.

Det er freistande å sitere ein boktittel av min skrivelærar Solveig Aareskjold: "Kyss meg i diskursen". Men sakssvarande er det ikkje, dette prosjektet skal eg følgje med stor interesse, trass i det utslitne moteordet i prosjekttittelen.

P.S.: Eg har vore inne på dette sporet tidlegare.

På Høyden - universitetsavisa i Bergen (den konkrete "Høyden" bak namnet er vel Nygårdshøyden, i desse gymnaslærartider hentar ein sikkert fram at kjælenamnet "Leninhøgda") - melder:

Formidlingspris til Walker og Kaland (6.3.2006)
Bloggingeksperten Jill Walker og lyngheiforkjemperen Peter Emil Kaland får begge Meltzerfondets pris for fremragende forskningsformidling.
...
– Det som er flott med blogging er at man ikke serverer et ferdig tygget arbeid, men at man åpner opp for selve tankeprosessen, sier Walker, som nå er seksjonsleder for humanistisk informatikk. Hun har bakgrunn fra litteraturvitenskap og forsker på ulike typer elektroniske tekster. Samtidig har hun brukt bloggen for å dele faglige funn og aktiviteter, men også personlige inntrykk som har engasjert lesere fra flere steder i verden.

Gratulerer så mykje!

Bloggen til Jill Walker, jill/txt, har eg vist til før. Og ei tilvising fortener også Purisme, bloggen til Endre Brunstad, som har gjort meg merksam på saka.

Finn-Erik Vinje, professor i nordisk språkvitskap og mangeårig språknormerar og -orakel, fyller 70 år i dag. Dagen blir markert med ein kronikk i Aftenposten, forfatta av Vinje og Arthur O. Sandved:

Bibelspråket er endret for mye
MANGE ENDRINGER. Det Norske Bibelselskap har nylig presentert en ny oversettelse av Det nye testamente. Finn-Erik Vinje og Arthur O. Sandved mener at "dagligspråkssvermeri i forening med overdreven forandringlyst har medført mange unødvendige endringer i Bibelens overleverte form".

Her skal eg berre leggje til at nynorsk ikkje eksisterer for dei to professorane. Det er ein underforstått premiss at "bibelspråket" er bokmål.

Lovande overskrift i Fædrelandsvennen: "Anders stadig mer populær". Men verda er full av nedturar.

"– Jeg er så glad og så stolt over å få være med på dette, sier Mikkel Gaup om rollen som Aslak i filmen om Kautokeino-opprøret" til Nordlys.

Og eg er spent på kven som får rolla som Aslaks yngre bror Lars Hætta, som etter sona festningsstraff (han slapp halshogging, det var verre for Aslak) blei ein nøkkelperson i arbeidet med samisk bibelomsetjing.

Elias Blix nådde mykje i livet sitt, men han blei aldri prest eller stortingsrepresentant. Men han kunne utan tvil ha blitt begge delar. Eg har tidlegare fortalt historia om da Blix kunne blitt prest i Kvam i Hordaland. Dette brevet fortel historia om da Blix kunne blitt stortingsrepresentant - for Møre og Romsdal fylke (Romsdals amt)!

Kristiania d. 28/8.88

Kjære Blix!

For et Par Dage siden modtog jeg et Telegram fra Astrup, der sagde, at De vilde komme paa Tale som Repræsentant for Romsdals Amt. Han spurgte mig i den Anledning, om jeg troede, at De i Tilfælde kan vilde være villig. Jeg vidste ikke, hvor jeg skulde faa fat paa Dem, og svarer derfor foreløbig, at jeg havde hørt – af hvem kan være det samme – at De skulde have Lyst til Storthingsvalg. Imidlertid lovede jeg Astrup, at jeg senere skulde give ham mere paalidelig Besked. For at kunne indfri dette Løfte nødes jeg til at stille Spørgsmaalet til Dem direkte, og haaber jeg, at Deres Svar vil falde sammen med mit foreløbige. – Astrup opholder sig fremdeles paa Molde.

Jeg lever vel efter sammen med Hustruen at have havt en deilig Tur til Thelemarken, Hardanger og Søndmøre. Der var der meget hyggeligere end i Stiftsgaarden og andre Jacobitiske Huler.

Med venligst Hilsen til Deres Frue
Deres hengivne

B. Kildal

Birger Kildal, Hans Astrup og Elias Blix (pluss Sofus Arctander) hadde alle brote ut av regjeringa Sverdrup i februar 1888. Dette var eit valår. Arctander kom på stortinget for Nordland, Astrup for Kristiansund by. Og det var altså krefter i sving for å få Blix til å stille som kandidat frå Romsdals amt. Som tidlegare statsråd kunne han stille opp i kva valkrins som helst. Han burde hatt gode sjansar til val, Romsdal var eit sterkt Venstre-område, og fleire representantar skulle skiftast ut.

Noko svar frå Blix er ikkje bevart, men ettersom spora etter stortingskandidaturet hans stoppar der, har vi nok lov til å tru at han har svara nei.

Men det er ikkje heilt sant som det ofte blir sagt at Elias Blix var ferdig med rikspolitikken da han gjekk ut av regjeringa. Eg har tidlegare, med Yngvar Nielsen som kjelde, peika på to høve da Blix vurderte ein ny periode som statsråd. Det finst også andre kjelder som stadfestar dette.

Dagens debattemne kjem via NRK.no:

Forfatter og språkviter Helene Uri mener at de vanskelige ordene må fjernes for at folk skal få øynene opp for mange av Norges litteraturskatter.

Uri mener språket i mange av de gamle klassikerne er for vanskelig.

- Jeg unner flere de gode leseopplevelsene som ligger på lur i gamle bøker. Jeg tror mange unge blir skremt fra å lese bøkene i sin helhet, når de kun ser utdrag av dem i skolebøkene, sier Uri.

Flere kunne hatt glede av bøkene til for eksempel Olav Duun og Arne Garborg, men da må de vanskelige ordene ut, mener hun.

Språkdirektør Sylfest Lomheim meiner slikt er "respektløst". Eg synest han kjem i skade for å uttrykkje seg for elitært. Det han seier, kan t. d. lesast slik at det kjem i konflikt med programmet til foreininga Leser søker bok. Min tilgang til engelsk litteratur (i den grad eg har noko slikt å skryte på meg) var i høg grad prega av lettlesne og tilpassa utgåver i ungdomsskoletida av bøker eg elles neppe hadde gjeve meg i kast med.

No har eg stor sans for kritiske utgåver av originaltekstar, eg meiner t. d. det er synd at det ikkje finst ei einaste moderne utgåve av Blix-salmane i opphavleg rettskriving, med stor forbokstav i substantiv, aa for å og så vidare (men eg er ikkje så puristisk at eg vil insistere på gotisk skrift, sjølv om Blix heldt på det all sin dag). Poenget må jo vere å ha parallellutgåver til ulik bruk.

Men til sjuande og sist er det vel pengesekken som rår, tenkjer eg.

No Soli bak um blaae Fjell
Sitt ljose Andlit gjøymer,
Og Myrker yver Heimen fell,
Og Jordi ligg og drøymer.
Gud lat di Aasyn lysa ned,
So heilag Fred
Inn i vaart Hjarta strøymer!
----------------------
Elias Blix, Nokre Salmar (4de aukade Utgaava; Kristiania: Samlaget, 1891), nr. 149

Det blir ein kveldssong til morgonandakt i dag.

Eg veit ikkje heilt kvifor, men eg har ei kjensle av at vi i dei to kveldssalmane kjem Elias Blix personleg nærare inn på livet enn nokon annan stad. Eg har ofte argumentert for at forfattarens biografi er lite relevant når det gjeld lesing og bruk av salmar, slike tekstar er brukstekstar, laga for å låne individ og fellesskap høvelege ord til å møte dei ulike situasjonane livet og trua fører ein inn i. Men det er noko spesielt her, kan hende i kombinasjonen av naturbileta, livsalvoret - som likevel aldri blir skremmande, alltid har ein optimistisk undertone - og den evige himmeloptimismen.

På den andre sida er kveldssalmane relativt fattige på bibelske bilete. Slik sett er dei ikkje heilt representative.

Sidan eg først syndar mot eigne prinsipp og er i ferd med å lese salmen biografisk: Kveldssalmane til Blix kunne gå rett inn i ein institusjon han var kjend med frå barndomsheimen, den å "halde kor", å ha ei enkel kveldsandakt med salmesong, skriftlesing og bøn.

Det har ofte vore observert at Blix gjer eit lite feilskjer i biletbruken i nest siste strofe. Der brukar han eit bilete som knyter til oppvekstmiljøet hans, songaren er "Ferdesmann paa ville Hav / I Storm og stride Veder". Men så tek han landevegen fatt: "Eg styrer mot mi opne Grav / Med kvart det Stig, eg treder." Strofa er utelaten i den versjonen vi nyttar i dag. Men eg synest no det er litt sjarmerande.

Tysdagens Blix
Heile salmen
Tidlegare utgåver: 1875-, 1883-utgåva
Norsk Salmeleksikon nr. 2620